Dược động học, hay còn được biết đến với tên gọi tiếng Anh là “pharmacokinetics”, là một lĩnh vực quan trọng trong ngành dược học. Dược động học nghiên cứu và theo dõi quá trình hoạt động của các chất và thuốc sau khi chúng được dùng trong cơ thể. Các chất này có thể là thuốc, hoóc môn, chất dinh dưỡng hoặc chất độc.
Dược động học bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ, trong đó “pharmakon” có nghĩa là “dược” và “kinetikos” có nghĩa là “động hay đưa vào chuyển động”. Lĩnh vực này nghiên cứu và theo dõi quá trình hoạt động của các chất dược trong cơ thể sau khi được sử dụng. Hiểu biết về dược động học cung cấp kiến thức và thông tin cần thiết để lựa chọn loại thuốc phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân dựa trên tình trạng bệnh lý và đặc điểm cá nhân.
Dược động học giúp theo dõi tác động của thuốc trong cơ thể từ thời điểm đưa thuốc vào cho đến khi nó được thải ra. Các nhà chuyên môn trong lĩnh vực này đảm nhận vai trò quan trọng trong việc theo dõi hiệu quả của thuốc đối với bệnh nhân, xác định vị trí tác động, cũng như những tác dụng phụ có thể xảy ra.
Dược động học diễn ra qua 4 quá trình chính gồm hấp thu, phân bổ, chuyển hóa và thải trừ thuốc.
Quá trình hấp thu là quá trình mà thuốc được hấp thụ vào cơ thể thông qua các con đường khác nhau, như uống trực tiếp, tiêm trực tiếp, hô hấp hoặc bôi trên da. Quá trình này cần phải được cân nhắc và lựa chọn phù hợp để đảm bảo thuốc có hiệu quả cao và tránh tác dụng phụ không mong muốn.
Sau khi hấp thu, thuốc được vận chuyển qua hệ tuần hoàn máu đến các vị trí trong cơ thể cần được điều trị. Trong quá trình phân bổ, thuốc có thể tồn tại dưới dạng tự do hoặc kết hợp với protein hoặc huyết tương. Quá trình phân bổ cũng có thể gây phân huỷ thuốc trong cơ thể.
Quá trình chuyển hóa là quá trình chuyển đổi các loại thuốc trong cơ thể thông qua hoạt động của các enzym. Quá trình này có thể giảm hoặc loại bỏ tác dụng của thuốc, loại bỏ độc tố, và ảnh hưởng đến hiệu quả và thời gian tác động của thuốc. Gan là bộ phận quan trọng nhất trong quá trình chuyển hóa thuốc.
Sau các quá trình trên, thuốc được thải ra khỏi cơ thể thông qua thận hoặc các con đường khác như tiêu hóa, hô hấp, da, mồ hôi, nước mắt, vv. Quá trình thải trừ thuốc giúp giảm nồng độ thuốc trong cơ thể.
Dược động học giúp bác sĩ và dược sĩ có thể đưa ra quyết định thông minh và đúng đắn về việc lựa chọn loại thuốc, liều lượng, đường dùng và thời gian điều trị dựa trên kiến thức về tác động của thuốc trên cơ thể. Nó cũng giúp tính toán và duy trì nồng độ thuốc phù hợp để đảm bảo hiệu quả trong quá trình điều trị bệnh.
Dược động học cần hiểu rõ về các yếu tố quyết định như tần suất và liều lượng thuốc cần dùng. Với kiến thức sâu về dược động học, bác sĩ có thể lựa chọn thuốc phù hợp dựa trên biểu hiện bệnh lý để đạt được kết quả tốt nhất cho quá trình điều trị.
Bên cạnh dược động học, dược lực học cũng là một khái niệm quan trọng trong ngành dược học. Dược lực học nghiên cứu tác động của thuốc lên cơ thể người bệnh. Hai khái niệm này tương đồng nhưng không giống nhau. Dược động học tập trung vào quá trình thuốc tác động lên cơ thể, trong khi dược lực học tập trung vào tác động của thuốc lên cơ thể.
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về dược động học và vai trò quan trọng của nó trong lĩnh vực y học.